• Home
  • PDF Notes
  • Videos
  • रीतिकाल
  • आधुनिक काल
  • साहित्य ट्रिक्स
  • आर्टिकल

हिंदी साहित्य चैनल

  • Skip to primary navigation
  • Skip to main content
  • Skip to primary sidebar
  • Skip to footer
  • Home
  • PDF NOTES
  • VIDEOS
  • कहानियाँ
  • व्याकरण
  • रीतिकाल
  • हिंदी लेखक
  • कविताएँ
  • Web Stories

200 उदाहरण – अव्ययीभाव समास – परिभाषा,अर्थ ,विग्रह || AVYAYIBHAV SAMAS

Author: केवल कृष्ण घोड़ेला | On:12th Mar, 2022| Comments: 2

Tweet
Share
Pin
Share
0 Shares

आज के आर्टिकल में हम समास के अंतर्गत अव्ययीभाव समास(Avyayibhav samas) की परिभाषा(Avyayibhav Samas ki Paribhasha) ,अर्थ और उदाहरणों(Avyayibhav Samas ke Udaharan) को विस्तार से समझेंगे।

अव्ययीभाव समास – AVYAYIBHAV SAMAS

Table of Contents

  • अव्ययीभाव समास – AVYAYIBHAV SAMAS
    • अव्ययीभाव समास परिभाषा :
    • अव्ययीभाव समास की पहचान कैसे करें
    • अव्ययीभाव समास के उदाहरण – Avyayibhav Samas ke Udaharan
    • यह भी पढ़ें

अव्ययीभाव समास

अव्ययीभाव समास परिभाषा :

अव्यय का अर्थ होता है ,जिसका व्यय न हो अर्थात ‘अव्यय’ का प्रयोग किसी भी लिंग, वचन ,विभक्ति या पुरुष में करने पर उसके रूप में कोई भी परिवर्तन नहीं होता है , अव्यय शब्द कहलाता है।

अब हम अव्ययीभाव समास की परिभाषा समझेंगे –

इस समास में पहला या पूर्वपद अव्यय होता है ,जो कि प्रधान होता है। अव्यय के प्रयोग से समस्तपद भी अव्यय बन जाता है।

अव्ययीभाव समास में समस्तपद वाक्य में क्रियाविशेषण का काम करता है। इस समास का समस्त पद लिंग, वचन और विभक्तिहीन रहता है, इसके दोनों पदों का स्वतंत्र रूप से पृथक् प्रयोग नहीं होता है।
उपसर्गों से निर्मित समस्तपद अव्यय के रूप में ही कार्य करते हैं।

अव्ययीभाव समास की पहचान कैसे करें

➡️ इस समास के शब्दों की शुरुआत में उपसर्गों का प्रयोग होता है।
➡️  विशेष बात यह है कि इस समास का रूप नहीं बदलता है ।
➡️ इसमें विभक्ति चिन्ह का प्रयोग नहीं किया जाता है ।

➡️ अव्ययीभाव समास में अव्यय का भाव पाया जाता है।

➡️  इस समास में पहला पद आ, भर, यथा, अनु, हर, प्रति, यावत आदि से शुरू होता है ।

अव्ययीभाव समास के उदाहरण – Avyayibhav Samas ke Udaharan

समस्त पदसमास-विग्रह
अंतर्व्यथामन के अंदर की व्यथा
अकारणबिना कारण के
अतिवृष्टिवृष्टि की अति
अत्यन्तअन्त से अधिक
अत्याधुनिकआधुनिक से भी आधुनिक
अत्युत्तमउत्तम से अधिक
अध्यात्मआत्मा से सम्बंधित
अनजानेबिना जाने
अनुकरणकरण के अनुसार करना
अनुगमनगमन के पीछे गमन
अनुदानदान की तरह दान
अनुदिनदिन पर दिन
अनुरूपरूप के योग्य
अनुवंशवंश के अनुकूल
अनुसरणसरण के बाद सरण (जाना)
अनुसारजैसा सार है वैसा
अपूर्णबिना पूर्ण, अधूरा
अप्रत्यक्षआंख के पीछे
अभूतपूर्वजो पूर्व में नहीं हुआ
आमरणमरण तक
आकंठकंठ तक
आजन्मजन्म से लेकर
आजानुजानुओं (घुटनों) तक
आजीवनजीवन पर्यंत तक
आज्ञानुसारआज्ञा के अनुसार
आपादमस्तकपाद (पाँव) से मस्तक तक
आमरणमरने तक
आरक्षणरक्षित किया हुआ
आसमुद्रसमुद्र तक
आसमुद्रसमुद्र पर्यंत
उपकूलकूल के निकट
एकाएकअचानक, अकस्मात
कर्मानुसारकर्म के अनुसार
कानोंकानकान ही कान में
कुशलतापूर्वककुशलता के साथ
क्रमानुसारक्रम के अनुसार
गली-गलीएक गली से दूसरी गली में
घड़ी-घड़ीहर घड़ी
घर-घरहर घर/ प्रत्येक घर
चेहरे-चेहरेहर चेहरे पर
दर-दरएक दरवाज़े से दूसरे दरवाज़े पर
दरअसलअसल में
दानार्थदान के लिए
दिनभरपूरे दिन
दिनोंदिनकुछ ही दिन में
द्वार द्वारहर एक द्वार
धड़ाधड़जल्दी से
निडरबिना डर के
निधड़कबिना धड़क के
निरन्ध्ररन्ध्र से रहित
निरामिषबिना आमिष (माँस) के
निर्विकारबिना विकार के
निर्विरोधबिना विरोध के
निर्विवादबिना विवाद के
निस्संदेहबिना संदेह के
नीरंध्ररंध्र रहित
नीरवरव (ध्वनि) रहित
नीरोगरोग रहित
पल-पलप्रत्येक पल
प्रतिदिनदिन दिन
प्रतिवर्षहर वर्ष
प्रतिक्रियाक्रिया से प्रेरित क्रिया
प्रतिक्षणहर क्षण
प्रतिघातघात के बदले घात
प्रतिदिनप्रत्येक दिन
प्रतिध्वनिध्वनि की ध्वनि
प्रतिनियुक्तिनियमित नियुक्ति के बदले नियुक्ति
प्रतिपलप्रत्येक पल/हर पल
प्रतिबिम्बबिम्ब का बिम्ब
प्रतिमासप्रत्येक मास
प्रतिमाहप्रत्येक महीना
प्रतिलिपिलिपि के समकक्ष लिपि
प्रतिवर्षहर वर्ष
प्रतिशतप्रत्येक शत (सौ) पर
प्रतिसप्ताहप्रत्येक सप्ताह
प्रतिहिंसाहिंसा के बदले हिँसा
प्रत्यंग (प्रति+अंग)अंग-अंग
प्रत्यक्षअक्षि (आँखोँ) के सामने
प्रत्यारोपआरोप के बदले आरोप
प्रत्याशाआशा के बदले आशा
प्रत्युत्तरउत्तर के बदले उत्तर
प्रत्युपकारउपकार के बदले किया जाने वाला उपकार
प्रत्येकहर एक
बकायदाकायदे के साथ
बखूबीखुबी के साथ
बतौरतौर के साथ
बदस्तूरदस्तूर के साथ
बाकलमकलम के साथ
बाकायदाकायदे के अनुसार
बारम्बारबार-बार
बीचों-बीचबीच ही बीच में
बेअटकेबिना अटके
बेअसरबिना असर के
बेकामबिना काम के
बेखटकेबिना खटके
बेचैनबिना चैन के
बेधड़कबिना धड़क के
बेनामबिना नाम के
बेफायदाबिना फायदा के
बेमतलबमतलब के बिना
बेरहमबिना रहम‌ के
बेरोकटोकरोक टोक के बिना
बेलगामलगाम के बिना
बेवजहबिना वजह के
बेशऊरबिना शऊर का
बेशकबिना शक के
बेशर्मबिना शर्म के
भरपूरपूरा भर के
भरपेटपेट भर कर
भरसकपूरी शक्ति से
मंद-मंदबहुत ही मंद
मनमानामन के अनुसार
यथा क्रमयथा–क्रम के अनुसार
यथा नियमनियम के अनुसार
यथा समयसमय के अनुसार
यथानामनाम के अनुसार
यथानियमनियम के अनुसार
यथाबलबल के अनुसार
यथामतिमति के अनुसार
यथायोग्यजितना योग्य हो
यथारुचिरुचि के अनुसार
यथारूपरूप के अनुसार
यथार्थअर्थ के अनुसार
यथावत्जैसा था, वैसा ही
यथावसरअवसर के अनुसार
यथाविधिविधि के अनुसार
यथाशक्तिशक्ति के अनुसार
यथाशीघ्रजितना शीघ्र हो
यथासंभवजहाँ तक संभव हो
यथासमयसमय के अनुसार
यथासामर्थ्यसामर्थ्य के अनुसार
यथास्थानस्थान के अनुसार
यथेच्छइच्छा के अनुसार
यथोचितजितना उचित हो
यावज्जीवनजब तक जीवन है।
रातभरपूरी रात
रातो रातरात ही रात में
व्यर्थबिना अर्थ के
श्रद्धापूर्वकश्रद्धा के साथ
सकुशलकुशलता के साथ
सपरिवारपरिवार के साथ
सप्रसंगप्रसंग के साथ
समक्षअक्षि के सामने
सशक्तशक्ति के साथ
सहसाएक दम से
सादरआदर सहित
सानंदआनंद सहित
साफ़-साफ़बिल्कुल स्पष्ट
सार्थकअर्थ सहित
हर घड़ीप्रत्येक घड़ी
हरसालप्रत्येक साल
हाथोंहाथएक हाथ से दुसरे हाथ

यह भी पढ़ें

विलोम शब्दवर्ण विचार
संज्ञा सर्वनाम
क्रियाउपसर्ग 
वाक्यपर्यायवाची
समासप्रत्यय
संधिविशेषण
वाच्य तत्पुरुष समास
शुद्ध वर्तनी रस
अलंकारमुहावरे लोकोक्ति

अव्ययीभाव समास के 10 उदाहरण,अव्ययीभाव समास के 20 उदाहरण,अव्ययीभाव समास के 50 उदाहरण,अव्ययीभाव समास के 100 उदाहरण,अव्ययीभाव समास के 5 उदाहरण

Tweet
Share
Pin
Share
0 Shares
Previous Post
Next Post

Reader Interactions

ये भी पढ़ें

  • My 11 Circle Download – Latest Version App, Apk , Login, Register

    My 11 Circle Download – Latest Version App, Apk , Login, Register

  • First Grade Hindi Solved Paper 2022 – Answer Key, Download PDF

    First Grade Hindi Solved Paper 2022 – Answer Key, Download PDF

  • Ballebaazi App Download – Latest Version Apk, Login, Register, Fantasy Game

    Ballebaazi App Download – Latest Version Apk, Login, Register, Fantasy Game

Comments

  1. Nijam ram says

    19/10/2021 at 6:20 PM

    धन्यवाद सर

    Reply
  2. Ayush Sharma says

    22/08/2022 at 3:54 PM

    Thank you Sir

    Reply

Leave a Reply Cancel reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Primary Sidebar

Subscribe Us Now On Youtube

Search

सम्पूर्ण हिंदी साहित्य पीडीऍफ़ नोट्स और 5000 वस्तुनिष्ठ प्रश्न मात्र 100रु

सैकंड ग्रेड हिंदी कोर्स जॉइन करें

ट्विटर के नए सीईओ

टेलीग्राम चैनल जॉइन करें

Recent Posts

  • द्वन्द्व समास – परिभाषा, उदाहरण, पहचान || Dwand samas
  • द्विगु समास – परिभाषा, उदाहरण, पहचान || Dvigu Samas
  • NTA UGC NET Hindi Paper 2022 – Download | यूजीसी नेट हिंदी हल प्रश्न पत्र
  • My 11 Circle Download – Latest Version App, Apk , Login, Register
  • First Grade Hindi Solved Paper 2022 – Answer Key, Download PDF
  • Ballebaazi App Download – Latest Version Apk, Login, Register, Fantasy Game
  • कर्मधारय समास – परिभाषा, उदाहरण, पहचान || Karmadharaya Samas
  • Rush Apk Download – Latest Version App, Login, Register
  • AJIO App Download – Latest Version Apk, Login, Register
  • अव्ययीभाव समास – परिभाषा, भेद और उदाहरण || Avyayibhav Samas

Categories

  • All Hindi Sahitya Old Paper
  • App Review
  • General Knowledge
  • Hindi Literature Pdf
  • hindi sahitya question
  • Motivational Stories
  • NET/JRF टेस्ट सीरीज़ पेपर
  • NTA (UGC) NET hindi Study Material
  • Uncategorized
  • आधुनिक काल साहित्य
  • आलोचना
  • उपन्यास
  • कवि लेखक परिचय
  • कविता
  • कहानी लेखन
  • काव्यशास्त्र
  • कृष्णकाव्य धारा
  • छायावाद
  • दलित साहित्य
  • नाटक
  • प्रयोगवाद
  • मनोविज्ञान महत्वपूर्ण
  • रामकाव्य धारा
  • रीतिकाल
  • रीतिकाल प्रश्नोत्तर सीरीज़
  • विलोम शब्द
  • व्याकरण
  • शब्दशक्ति
  • संतकाव्य धारा
  • संधि
  • समास
  • साहित्य पुरस्कार
  • सुफीकाव्य धारा
  • हालावाद
  • हिंदी डायरी
  • हिंदी पाठ प्रश्नोत्तर
  • हिंदी साहित्य
  • हिंदी साहित्य क्विज प्रश्नोतर
  • हिंदी साहित्य ट्रिक्स
  • हिन्दी एकांकी
  • हिन्दी जीवनियाँ
  • हिन्दी निबन्ध
  • हिन्दी रिपोर्ताज
  • हिन्दी शिक्षण विधियाँ
  • हिन्दी साहित्य आदिकाल

हमारा यूट्यूब चैनल देखें

Best Article

  • बेहतरीन मोटिवेशनल सुविचार
  • बेहतरीन हिंदी कहानियाँ
  • हिंदी वर्णमाला
  • हिंदी वर्णमाला चित्र सहित
  • मैथिलीशरण गुप्त
  • सुमित्रानंदन पन्त
  • महादेवी वर्मा
  • हरिवंशराय बच्चन
  • कबीरदास
  • तुलसीदास

Popular Posts

Net Jrf Hindi december 2019 Modal Test Paper उत्तरमाला सहित
आचार्य रामचंद्र शुक्ल || जीवन परिचय || Hindi Sahitya
तुलसीदास का जीवन परिचय || Tulsidas ka jeevan parichay
रामधारी सिंह दिनकर – Ramdhari Singh Dinkar || हिन्दी साहित्य
Ugc Net hindi answer key june 2019 || हल प्रश्न पत्र जून 2019
Sumitranandan pant || सुमित्रानंदन पंत कृतित्व
Suryakant Tripathi Nirala || सूर्यकान्त त्रिपाठी निराला

Footer

हिंदी व्याकरण

 वर्ण विचार
 संज्ञा
 सर्वनाम
 क्रिया
 वाक्य
 पर्यायवाची
 समास
 प्रत्यय
 संधि
 विशेषण
 विलोम शब्द
 काल
 विराम चिह्न
 उपसर्ग
 अव्यय
 कारक
 वाच्य
 शुद्ध वर्तनी
 रस
 अलंकार
 मुहावरे लोकोक्ति

कवि लेखक परिचय

 जयशंकर प्रसाद
 कबीर
 तुलसीदास
 सुमित्रानंदन पंत
 रामधारी सिंह दिनकर
 बिहारी
 महादेवी वर्मा
 देव
 मीराबाई
 बोधा
 आलम कवि
 धर्मवीर भारती
मतिराम
 रमणिका गुप्ता
 रामवृक्ष बेनीपुरी
 विष्णु प्रभाकर
 मन्नू भंडारी
 गजानन माधव मुक्तिबोध
 सुभद्रा कुमारी चौहान
 राहुल सांकृत्यायन
 कुंवर नारायण

कविता

 पथिक
 छाया मत छूना
 मेघ आए
 चन्द्रगहना से लौटती बेर
 पूजन
 कैदी और कोकिला
 यह दंतुरित मुस्कान
 कविता के बहाने
 बात सीधी थी पर
 कैमरे में बन्द अपाहिज
 भारत माता
 संध्या के बाद
 कार्नेलिया का गीत
 देवसेना का गीत
 भिक्षुक
 आत्मकथ्य
 बादल को घिरते देखा है
 गीत-फरोश
Copyright ©2020 HindiSahity.Com Sitemap Privacy Policy Disclaimer Contact Us